Incidentenrapportage in de NIS2-richtlijn vereist dat organisaties de relevante nationale autoriteiten en ontvangers van diensten informeren over belangrijke verstoringen van de beveiliging van hun netwerk en informatiesystemen.
De vereisten voor het melden van incidenten zijn bedoeld om transparantie en aansprakelijkheid te garanderen in het geval van een inbreuk op de beveiliging. De richtlijn vereist dat (significante) incidenten zonder onnodige vertraging worden gemeld en dat de rapporten voldoende informatie bevatten om de autoriteiten bijvoorbeeld in staat te stellen de grensoverschrijdende impact van het incident te bepalen.
Over het algemeen nemen inbreuken op de informatiebeveiliging, vaak incidenten genoemd, toe in aantal en intensiteit. Helaas blijven veel van deze gevallen onopgemerkt. Incidenten kunnen worden veroorzaakt door factoren zoals:
Ongeacht het niveau van de getroffen beveiligingsmaatregelen, bestaat er altijd een risico op een gebeurtenis op het gebied van informatiebeveiliging. Om dit risico te beperken, is het cruciaal om verschillende tools en strategieën te gebruiken, waaronder rapportage, om potentiële bedreigingen te identificeren voordat ze schade kunnen aanrichten.
Een belangrijk incident...
In de NIS2-richtlijn wordt een significant incident doorgaans gedefinieerd als een gebeurtenis die aanzienlijke gevolgen heeft voor de continuïteit van essentiële diensten. Dit kunnen gebeurtenissen zijn die leiden tot een verstoring van diensten, een inbreuk op beveiligingsmaatregelen of een compromittering van gevoelige gegevens. Zo zou een cyberaanval die resulteert in het verlies van klantgegevens worden beschouwd als een significant incident.
Een ander voorbeeld van een significant incident kan een hardwarestoring zijn die leidt tot een langdurige uitval van essentiële diensten. Dit kan bijvoorbeeld een servercrash zijn waardoor een bedrijf geen transacties meer kan verwerken, of een netwerkstoring waardoor een ziekenhuis geen toegang heeft tot patiëntendossiers. In beide gevallen zou het incident een aanzienlijke impact hebben op de continuïteit van essentiële diensten.
Onder NIS2 zijn organisaties ook verplicht om incidenten te melden die mogelijk een significante impact hebben op de continuïteit van services. Denk hierbij aan een bijna-ongeluk waarbij een cyberaanval met succes werd verijdeld, of een kleine hardwarestoring die snel werd opgelost maar tot een ernstigere storing had kunnen leiden als er niet snel iets aan werd gedaan.
Daarnaast houdt de NIS2-richtlijn bij het bepalen van de ernst van een incident ook rekening met het aantal gebruikers dat wordt getroffen door het incident. Zo wordt een datalek met gevolgen voor een klein aantal gebruikers mogelijk niet als belangrijk beschouwd, maar een soortgelijk incident met gevolgen voor een groot aantal gebruikers waarschijnlijk wel.
Bij NIS2 wordt ook rekening gehouden met de mogelijke economische en maatschappelijke gevolgen van een incident. Zo kan een cyberaanval op een financiële instelling die leidt tot een aanzienlijk verlies van middelen worden beschouwd als een significant incident vanwege de potentiële impact op de economie.
Entiteiten zijn verplicht om significante incidenten binnen specifieke termijnen te melden aan het Computer Security Incident Response Team (CSIRT) of de bevoegde autoriteit:
U bent verplicht om binnen de eerste dag van een incident een vroegtijdige waarschuwing te geven. Deze waarschuwing moet aangeven of het incident lijkt voort te komen uit ongeoorloofde of vijandige acties en of het mogelijk meerdere grenzen kan treffen.
Zorg ervoor dat je binnen drie dagen na het voorval een incidentmelding indient. Deze melding moet een update bevatten van de informatie in de vroegtijdige waarschuwing en een eerste oordeel over de ernst van het incident en de mogelijke gevolgen. Zorg er ook voor dat u alle bekende indicatoren van compromittering opneemt. Blijf gedurende deze tijd, indien daarom wordt gevraagd, tussentijdse rapporten leveren voor statusupdates.
Uiterlijk een maand na de melding van het incident moet er een eindrapport worden ingeleverd. Het moet een diepgaande uitleg bevatten van het incident, de impact en de ernst ervan, de mogelijke dreiging of de hoofdoorzaak. Het moet ook de acties beschrijven die zijn ondernomen om de gevolgen te beperken en, indien van toepassing, de mogelijke transnationale implicaties van het incident.
In situaties waarin het incident voortduurt op het moment dat het eindrapport moet worden ingediend, moeten entiteiten een actueel rapport indienen, gevolgd door een definitief rapport binnen een maand nadat het incident is opgelost.
Het is belangrijk op te merken dat de NIS2-richtlijn de toepassing van beste praktijken voor incidentbeheer aanmoedigt, zoals beschreven in normen zoals ISO 27001. Deze norm biedt een kader voor het opzetten, implementeren, gebruiken, bewaken, herzien, onderhouden en verbeteren van een beheersysteem voor informatiebeveiliging.
NIS2 vereist dat organisaties significante incidenten melden die van invloed zijn op hun digitale diensten. Het biedt echter geen gedetailleerde methodologie voor het identificeren, beoordelen en beheren van deze incidenten.
ISO 27001 daarentegen voorziet in specifieke controles voor incidentbeheer en rapportage. Deze omvatten het opstellen van een plan om op incidenten te reageren, het definiëren van verantwoordelijkheden en het geven van training aan personeel. Deze vereisten sluiten nauw aan bij de nadruk die de NIS2-richtlijn legt op het melden van incidenten. Door ISO 27001 te implementeren, kunnen organisaties ervoor zorgen dat ze voldoen aan de NIS2-vereisten en hun betrokkenheid bij informatiebeveiliging aantonen.
Van het verantwoordelijke team wordt verwacht dat ze een duidelijk inzicht hebben in de doelstellingen en vereisten van de organisatie op het gebied van informatiebeveiliging. Ze moeten in staat zijn om potentiële risico's en kwetsbaarheden te identificeren en strategieën te ontwikkelen om deze risico's te beperken. Dit omvat het implementeren van beveiligingsmaatregelen, het monitoren van hun effectiviteit en het maken van noodzakelijke aanpassingen om de beveiliging te verbeteren.
Bovendien wordt van het verantwoordelijke team ook verwacht dat het effectief communiceert met andere belanghebbenden binnen de organisatie. Dit omvat het vergroten van het bewustzijn over informatiebeveiliging, het geven van training en begeleiding aan werknemers en het rapporteren over de status van informatiebeveiliging aan het senior management.
Daarnaast moet het verantwoordelijke team de bevoegdheid hebben om het informatiebeveiligingsbeleid en de informatiebeveiligingsprocedures van de organisatie te handhaven. Dit omvat het nemen van corrigerende maatregelen wanneer er inbreuken plaatsvinden en ervoor zorgen dat er lering wordt getrokken uit deze incidenten om toekomstige voorvallen te voorkomen.
Het team moet ook betrokken zijn bij de voortdurende verbetering van het beheersysteem voor informatiebeveiliging van de organisatie. Dit houdt in dat het systeem regelmatig wordt herzien en bijgewerkt om ervoor te zorgen dat het effectief blijft en afgestemd op de doelstellingen van de organisatie en het veranderende bedreigingslandschap.
De controle benadrukt het belang van het ontwikkelen en implementeren van een incident response plan. Dit plan moet de rollen en verantwoordelijkheden van alle betrokken partijen beschrijven, de procedures die gevolgd moeten worden in het geval van een incident en de communicatieprotocollen die gebruikt moeten worden. Het plan moet ook aangeven hoe incidenten worden geïdentificeerd en beoordeeld en hoe prioriteit wordt gegeven aan responsactiviteiten op basis van de ernst van het incident.
Training is een ander belangrijk aspect van "Voorbereiding op respons bij incidenten". Personeelsleden moeten worden getraind in het incidentbestrijdingsplan en hun specifieke rol daarin. Deze training moet regelmatig worden bijgewerkt om ervoor te zorgen dat deze relevant en effectief blijft. De controle beveelt ook aan om regelmatig tests en oefeningen uit te voeren om de effectiviteit van het plan te evalueren en gebieden te identificeren die voor verbetering vatbaar zijn.
Documentatie is ook cruciaal bij het voorbereiden van een reactie op een incident. Alle incidenten, reacties en volgende acties moeten worden gedocumenteerd en beoordeeld. Dit zorgt niet alleen voor een registratie voor toekomstig gebruik, maar maakt het ook mogelijk om na een incident te beoordelen wat goed werkte en wat kan worden verbeterd. Dit voortdurend leren en verbeteren is een belangrijk aspect van ISO 27001.
Last but not least moet in deze stap rekening worden gehouden met relaties met relevante externe partijen. Denk hierbij aan wetshandhaving, regelgevende instanties en externe dienstverleners. Als deze relaties aanwezig zijn voordat een incident plaatsvindt, kan dit het reactie- en herstelproces versnellen.
Het documenteren van incidenten houdt in dat alle relevante details over het incident worden vastgelegd, zoals de aard ervan, de impact die het had op de organisatie, de stappen die zijn ondernomen om het incident te beheersen en de betrokken personen. Deze documentatie dient als een historisch verslag en een bron van waardevolle gegevens voor toekomstig gebruik.
Leren van incidenten is de volgende stap na het documenteren ervan. Hierbij wordt de incidentdocumentatie geanalyseerd om patronen, hoofdoorzaken en verbeterpunten te identificeren. Het doel is om inzichten te krijgen die kunnen helpen om soortgelijke incidenten in de toekomst te voorkomen.
Bovendien moeten de lessen die uit incidenten worden getrokken, worden gebruikt om de risicobeoordeling en het risicobehandelingsplan van de organisatie bij te werken. Dit zorgt ervoor dat het beheersysteem voor informatiebeveiliging (ISMS) van de organisatie effectief en up-to-date blijft.
Tot slot vereist ISO 27001 controle 5.27 ook dat organisaties de uitkomsten van incidentenreviews communiceren met relevante belanghebbenden. Dit kunnen medewerkers, het management en zelfs externe partijen zoals klanten of toezichthouders zijn. Het doel is om transparantie te bevorderen en een cultuur van voortdurende verbetering van informatiebeveiliging te stimuleren.
Een belangrijk onderdeel van deze controle is het opstellen van een meldprocedure. Dit betekent dat er een duidelijk en gemakkelijk te volgen proces moet zijn dat werknemers kunnen gebruiken om incidenten te melden. Dit kan het gebruik van een speciale rapporteringstool of -systeem inhouden, maar het kan ook zo eenvoudig zijn als een aangewezen e-mailadres of -tool. Het belangrijkste is dat het proces gemakkelijk toegankelijk is en begrepen wordt door alle werknemers.
Het tweede belangrijke aspect van deze controle is ervoor zorgen dat alle werknemers zich bewust zijn van het meldingsproces en hun verantwoordelijkheden begrijpen. Dit kan worden bereikt door regelmatige training en bewustwordingsprogramma's of gewoon door het verspreiden van richtlijnen voor je werknemers.
Zodra een incident is gemeld, moet het worden beoordeeld en moet er onmiddellijk op worden gereageerd. In dit geval zou het het beste zijn als de verantwoordelijke persoon meteen op de hoogte wordt gebracht, bijvoorbeeld via een tool waarmee het incident is gemeld. De behandeling bestaat vervolgens uit het categoriseren van het incident op basis van de ernst en mogelijke impact, het bepalen van de juiste reactie en het implementeren van die reactie.
Het incident moet ook worden gedocumenteerd en geanalyseerd om patronen of trends te identificeren en om de algehele beveiliging van de organisatie te verbeteren. Om uw werknemers aan te moedigen om in de toekomst nog meer incidenten te melden, moet u de betrokken werknemer feedback geven over de uitkomst van het gemelde incident.
ISO 27001 controle 8.15 richt zich op het systematisch en technisch verzamelen van gegevens. Het doel van deze controle is om ervoor te zorgen dat de organisatie de mogelijkheid heeft om informatie te verzamelen, te bewaren en te analyseren die als bewijs kan dienen in het geval van een beveiligingsincident. Hieronder vallen gegevens zoals systeemlogboeken, registraties van gebruikersactiviteiten en gegevens over netwerkverkeer. De controle benadrukt de noodzaak van een goed gedefinieerde procedure voor het verzamelen van bewijs, die in lijn moet zijn met de wettelijke vereisten om toelaatbaarheid in de rechtbank te garanderen.
Bovendien wordt het belang onderstreept van een adequate opleiding van het personeel dat betrokken is bij het verzamelen van gegevens. Dit om ervoor te zorgen dat ze het belang begrijpen van het behoud van de integriteit van de verzamelde gegevens en zich bewust zijn van de juiste procedures voor het omgaan met en opslaan van deze gegevens. De controle beveelt ook aan om waar mogelijk geautomatiseerde hulpmiddelen te gebruiken voor het verzamelen van gegevens, om het risico op menselijke fouten te minimaliseren.
ISO 27001 controle 8.16 gaat over het proces van identificeren, beheren en analyseren van beveiligingsincidenten. Het doel van deze controle is om ervoor te zorgen dat de organisatie een robuust systeem heeft om beveiligingsincidenten tijdig en effectief te detecteren en erop te reageren.
Het benadrukt verder de noodzaak van een procedure voor incidentbeheer met duidelijke richtlijnen voor het melden van incidenten, beoordeling en reactie. Deze procedure moet worden gecommuniceerd naar alle werknemers en relevante belanghebbenden. De controle beveelt ook het gebruik van geautomatiseerde waarschuwingssystemen aan om de vroegtijdige detectie van beveiligingsincidenten te vergemakkelijken. Deze systemen moeten worden geconfigureerd om waarschuwingen te genereren op basis van vooraf gedefinieerde criteria, zoals ongebruikelijke gebruikersactiviteiten of pogingen om toegang te krijgen tot afgeschermde delen van het netwerk.
Zowel controle 8.15 als 8.16 benadrukken het belang van een proactieve benadering van informatiebeveiliging. Door systematisch gegevens te verzamelen en effectieve waarschuwingssystemen op te zetten, kunnen organisaties beveiligingsincidenten detecteren en erop reageren voordat ze escaleren, waardoor de potentiële schade en verstoring tot een minimum worden beperkt.
Concluderend kunnen de vereisten voor incidentrapportage van NIS2 effectief worden geïnterpreteerd en geïmplementeerd door de lens van ISO27001 best practices. Deze aanpak zorgt niet alleen voor naleving van NIS2, maar bevordert ook een robuust en veerkrachtig cyberbeveiligingsraamwerk binnen de organisatie.
ISO27001, met zijn uitgebreide en gedetailleerde richtlijnen, biedt een duidelijk stappenplan voor het melden van incidenten en omvat aspecten als incidentidentificatie, respons, beheer en herstel. Door deze praktijken toe te passen, kunnen organisaties voldoen aan de NIS2-eisen en tegelijkertijd hun algehele cyberbeveiligingshouding verbeteren.
Uiteindelijk is ISO 27001 een wereldwijd erkende norm en het behalen van een certificering kan belanghebbenden geruststellen dat een organisatie informatiebeveiliging serieus neemt. Dit kan vooral belangrijk zijn in de context van NIS2, waar het niet melden van incidenten of inadequate beveiligingsmaatregelen kan leiden tot aanzienlijke boetes.
Tot slot is het belangrijk om te onthouden dat ISO27001 weliswaar een solide basis biedt voor het melden van incidenten, maar dat deze moet worden aangevuld met andere best practices die zijn afgestemd op de specifieke behoeften en context van de organisatie. In essentie is de succesvolle implementatie van de NIS2-vereisten voor incidentrapportage een balans tussen het naleven van standaarden en het aanpassen aan individuele organisatorische behoeften.
.png)
